دبیر شورای عالی حوزه علمیه ضمن تبیین ویژگی‌های تفسیر عیاشی به اعتبار ادعیه و زیارات شیعه پرداخت و گفت: مضامین والای این ادعیه نشان می‌دهد که بدون وجود سند هم معتبر هستند چون غیر از افراد معصوم کسی نمی‌تواند چنین مضامینی را بیان کند.

آیت‌الله رضا استادی در ادامه سلسله جلسات معرفی تفاسیر شیعه به بررسی تفسیر عیاشی پرداخت و گفت: این تفسیر مربوط به اواخر قرن سوم و اوائل قرن چهارم است؛ عیاشی در فهرست و رجال شیخ طوسی و فهرست ابن ندیم و رجال نجاشی مورد معرفی قرار گرفته است.

استادی بیان کرد: شیخ طوسی او را اکثر اهل المشرق، علما، فضلا و ادبا همچنین واسع‌الاخبار، جلیل‌القدر و دارای بیش از ۲۰۰ کتاب معرفی کرده است و در فهرست نیز ۱۸۰ کتاب وی را نام برده از جمله همین کتاب تفسیر عیاشی است که متاسفانه تنها همین کتاب تفسیر از این مفسر نامدار شیعه باقی مانده است.

دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه تصریح کرد: برخی علمای اهل سنت مدعی شده‌اند که شیعه عالم و کتاب نداشته و ندارند؛ در حالی که شیخ طوسی فهرست نوشت و کتب هر کدام را هم معرفی کرد تا با این اندیشه نادرست مقابله کند.

استادی بیان کرد: نجاشی نیز در مورد عیاشی آورده است ثقة صدوق بوده ولی از افراد نامطمئن روایات زیادی نقل کرده و ابتدا هم سنی بوده و در سن نزدیک به ۲۵ سالگی شیعه شده است؛ که هر دو این استدلال، جواب دارد.

استاد برجسته تفسیر حوزه عنوان کرد: کل ثروت پدرش را که ۳۰۰ هزار دینار بود و به او رسیده بود؛ خرج علم و حدیث و ... کرد و هر وقت کسی به منزل وی می‌رفت پر از جمعیت محقق بود که مشغول نوشتن روایات و تصحیح و ... بودند و منزل او مانند یک دانشگاه بوده است.

استادی با بیان اینکه برخی از کتابفروشانی را داشتیم که عالم هم بودند، تصریح کرد: یکی از این افراد بزرگ، مرحوم علامه مصطفوی است که ایشان با وجود اینکه دارای چندین تألیف ارزشمند از جمله ألتّحقیق فی کلمات القرآن الکریم (که امروز بسیار مورد استفاده محققان است) همچنین تفسیری در ده جلد بود ولی خودش به کتابفروشی اشتغال داشت که یا از روی مناعت طبع این کار را می‌کرد و یا برای نفس‌شکنی مشغول این کار بود.

وی افزود: ابن ندیم در مورد عیاشی گفته است که وی شیعه بوده و در ایران برای او ارج زیادی قائل هستند و ۲۰۰ کتاب از وی نیز نقل کرده است.

وی در مورد سنی بودن عیاشی که بعدا شیعه شده است، گفت: برخی مانند شیخ نوری جواب‌های خوبی داده‌اند؛ از جمله اینکه اگر کسی ۶۰ سال سنی باشد و آثاری بر مبنای سنی نوشته می‌توان گفت کتاب‌های وی، مشکلاتی دارد؛ ولی اگر کسی ۲۰ سال سنی بود و ۶۰ سال هم شیعه و در ۸۰ سالگی از دنیا برود همه کتب قبلی را اصلاح خواهد کرد و یا از بین خواهد برد بنابراین نمی‌توان به کتب وی خرده گرفت.

استادی با بیان اینکه نقل از ضعفا، ضعف راوی محسوب می‌شود عنوان کرد: البته نه خود فرد مدعی است و نه دیگران که همه روایات کتابش درست باشد چون محقق، آن را بررسی می‌کند و روایات درست مورد پذیرش قرار می‌گیرد و روایات نادرست رد خواهد شد.

۲۷۰۰ روایت در تفسیر عیاشی

وی افزود: کتاب وی ۲۷۰۰ حدیث دارد و از سوره فاتحه تا کهف را تفسیر کرده است؛ سؤال این است که آیا وی تفسیر کل قرآن را نوشته یا همین مقدار را که این مسئله روشن نیست؛ از زمانی که این کتاب رائج شده، محققانی مانند مجلسی نیز همین نسخه را داشته‌اند و نه نسخه اصل را؛ آیت الله شبیری زنجانی نیز این تفسیر را دیده و اظهار کرده است که من ۱۴ روایت دیده‌ام که مربوط به نیمه دوم قرآن است که می‌توان شاهد بر آن گرفت که عیاشی بخش‌های دیگر قرآن را هم تفسیر کرده که البته برخی باز ایراداتی وارد کرده‌اند لذا این موضوع جای تحقیق دارد.

استادی تصریح کرد: کتاب تفسیر عیاشی در قرنی نامعلوم در دست محققی مجهول قرار گرفته است؛ در این موقع، همه روایات نیز سند داشته است ولی این محقق می‌خواسته از روی آن استنساخ کند، این فرد محقق آورده است که من این تفسیر را دیدم و روایاتش، تماما سند هم داشت؛ وی می‌گوید من قصد استنساخ و اینکه خودم نیز در سلسله سند باشم را داشتم ولی سلسله سند را نیافتم لذا از ذکر سند صرفنظر کردم.

استادی با بیان اینکه حذف سند و نیمه بودن تفسیر، دو نقطه ضعف آن است بیان کرد: علامه طباطبایی به این کتاب عنایت زیادی داشته و آورده است که بهترین تفسیر قدیمی که به ما رسیده تفسیر عیاشی است و در هزار سال اخیر هر کسی کتاب نوشته است از این نسخه نقل می‌کرده است.

وی با بیان اینکه ما نباید دچار وسوسه در تحقیق شویم بیان کرد: دشمنان ما کتاب کافی را که اصیل‌ترین کتاب ماست زیر سؤال می‌برند و می‌گویند با فاصله ۳۰۰ سال بعد از صدر اسلام نوشته شده در صورتی که ما این ایراد را قبول نداریم؛ چطور انجیل کنونی که هزار و ۵۰۰ سال با دوره اصل خود فاصله دارد در نظر مسیحیان، معتبر است ولی کتاب کلینی معتبر نباشد در حالی که از اصول اربع‌مئة نوشته شده است.

دبیر شورای عالی حوزه علمیه اظهار کرد: یکی از قرائن اعتبار کتاب، این است که روایات زیای از این کتاب در کتب معتبر حدیثی شیعه نیز وجود دارد؛ آیت‌الله منتظری نیز گفته که در مقابله کتاب تهذیب و کافی و ... با این تفسیر، عبارات این کتاب در برخی جاها، متقن‌تر است.

وی با اشاره به تمجید علامه طباطبایی از کتاب تفسیر عیاشی افزود: اگر روایتی در کتاب عیاشی دیدیم اگر علما عمل کرده‌اند تقویت می‌شود و اگر متنش قرائنی دارد قبول است ولی به صرف وجود روایتی در این کتاب، قابل قبول نیست.

استادی همچنین با بیان اینکه بسیاری از ادعیه و زیارات ما با توجه به محتوا و مضمون عالی آن نیازی به سند ندارند با اشاره به زیات جامعه کبیره اظهار کرد: متن زیارت جامعه بدون سند برای انسان منصف نشان می‌دهد که جز امام هادی(ع) کسی نمی‌تواند آن را بیان کند یا در مورد نهج‌البلاغه آنقدرمحوایش والاست که نمی توان به شخصی غیر از امام علی(ع) نسبت دهیم.

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا

----------------------------

سایت تی نیوز

سایت بتانیوز

سایت رسالات