قرآن كريم كتابى پر ارزش، بسيار ژرف و اثرگذار در دل‏هاى انسان‏هاى خدا پرست است و با گذشت زمان نيز هيچ گاه كهنه نشده، هميشه تازه و به روز مى‏باشد؛ چرا كه تنها براى يك زمان و يا يك نسل خاص نازل نشده؛ بلكه كتاب هدايت بشر در همه اعصار به شمار مى‏آيد. از آنجا كه قرآن مشتمل بر مفاهيم بلند و اسرار و رموز فراوان است، براى هميشه نيازمند تفسير و تاءويل خواهد بود و دست‏يابى به ژرفاى مفاهيم آن براى همگان به آسانى ميسّر نمی گردد.

تفسير قرآن به معناى واقعى خويش، از زمان پيامبر اكرم(ص) آغاز شد؛ به تدريج هزاران كتاب درباره تفسير قرآن به زبان‏هاى گوناگون و با گرايش‏هاى متفاوت نوشته شده، آنچنان كه مراجعه به تمامى آنها براى قرآن‏پژوهان امرى دشوار و بازيابى اطلاعات آنان در مواردى محال مى‏نمود از اين‏رو ضرورت توليد نرم‏افزارهاى تفسيرى كه حاوى مهم‏ترين تفاسير جهان اسلام باشند روز به روز بيشتر احساس مى‏شد. اين نياز روزافزون منجر به توليد نرم‏افزارهاى تفسيرى با قابليت‏هاى ويژه شده. امروزه نرم افزارهاى تفسيرى كمك بزرگى به پژوهشگران اين علم در راستاى دستيابى به اطّلاعات موجود مى‏نمايد؛ زيرا با پيشرفت‏هاى امروزى در بخش رايانه و نرم‏افزارهاى توليدشده در بخش‏هاى مربوط، صرف وقت فراوان در كتابخانه‏ها براى كسب اندك اطّلاعات مورد نياز در هر فنّ، به هيچ وجهى مقرون به صرفه نيست و گاهى در برخى موارد نيز به هدر رفتن عمر آدمى به شمار مى‏رود. توليد نرم افزارهاى تفسيرى و در نگاه كلان نرم‏افزارهاى اسلامى، اگر چه داراى تاريخچه و سابقه طولانى نيست، امّا در مسير رشد و ارتقاء، از سرعت فراوانى برخوردار بوده است. از اين‏رو، با گذشت كمتر از دو دهه از عمر آن، شاهد پيشرفت‏هاى چشمگيرى در زمينه توليد نرم‏افزارهاى اسلامى هستيم كه خود اميد روشنى را براى ما متجلّى مى‏سازد. امّا بايد بدانيم كه پيشگاهى ما مسلمانان در نهضت فكرى و انديشه، مسلتزم حركت بلند در مسير پويايى آن مى‏باشد و تا دستيابى به آن قلّه رفيع، راهى بس طولانى را در پيش داريم. بايسته‏هاى نرم افزارهاى تفسيرى نرم‏افزارهاى تفسيرى موجود از توانائى ما و قابليت‏هاى ارزشمند و كاستى‏هاى گوناگونى برخوردارند. ذيل از آنكه به بررسى شايستگى‏ها و كاستى‏ها اين برنامه‏ها بپردازيم. لازم است به اين سؤال پاسخ دهيم كه قرآن‏پژوهان و محققان مباحث تفسيرى چه انتظاراتى از يك نرم‏افزار تفسيرى دارند؟ به عبارتى بايسته‏هاى نرم‏افزارهاى تفسيرى چيست؟! به نظر مى‏رسد كه رعايت نكات زير در اتقان و جذابيت و بالا بردن كارآئى نرم‏افزارهاى تفسيرى تأثير بسيار بسزائى دارد. 1. جامعيّت بخشى به منابع اطّلاعاتى، ارائه متون تفاسير گوناگون شيعه و اهل سنّت، به زبان‏هاى مختلف عربى، فارسى و انگليسى توجه به گرايش‏هاى متفاوت روايى، درايى، عرفانى و تاريخى، عرضه منابع جانبى در علم تفسير مانند: ترجمه قرآن با زبان‏هاى مختلف، لغت، تاريخ و شاءن نزول؛ و همچنين توجه خاص به تفاسير موضوعى كه امروزه جاى آن در نرم‏افزارهاى تفسيرى خالى است و بيش از هر چيز مورد نياز پژوهندگان قرآنى است، اين امور همگى باعث غناى مطالب برنامه‏هاى تفسيرى شده و موجب مى‏گردد كه پژوهشگر با ورود به نرم‏افزار مزبور هيچ گونه نيازى به منبع ديگرى پيدا نكند و اطلاعات مورد احتياج خود را به راحتى به دست آورد. 2. صحّت اطّلاعات ارائه‏شده در نرم افزارها، اين امر زمينه اعتماد پژوهشگران را نسبت به نرم افزارها فراهم مى‏كند. از اين‏رو، بايد در وارد كردن متن منابع به برنامه دقت نمود و از شتاب‏زدگى پرهيز كرد تا از وقوع اشتباهات و غلط‏هاى تايپى به شدّت جلوگيرى شود و محقّق با اطمينان كامل بتواند از آن بهره‏مند شود. 3. ايجاد قابليّت‏ها و امكانات مورد نياز، مانند: قابليّت جستجوى لفظى و موضوعى با سرعت بالا، امكان مشاهده آيات مورد نظر همراه با متن منابع، قابليّت استفاده از صوت قرآن، قابليّت جستجو و تعيين دامنه به صورت گروهى و موردى، انتقال مطالب به يادداشت و امكان چاپ آنها و نيز فيش بردارى و انتقال مطالب به نرم‏افزارهاى واژه‏پرداز مانند: زرنگار و وُرد. 4. به روز كردن اطّلاعات نرم‏افزارهاى تفسيرى، كه با توليد نسخه‏هاى جديد و تكميل آنها با منابع جديد ممكن مى‏شود. 5. توليد برنامه هوشمند در موضوع تفسير قرآن، كه بتواند با مقايسه ترجمه‏ها و تفسيرهاى مختلف به حذف موارد تكرارى اقدام نمايد و محصول نظرات و آراء گوناگون را به پژوهشگر ارائه دهد. نرم‏افزارهاى تفسيرى و علوم قرآنى نرم‏افزارهاى تفسيرى و علوم قرآنى را در يك نگاه مى‏توان به دو بخش تقسيم نمود: الف- نرم‏افزارهاى اختصاصى؛ ب- نرم‏افزارهاى عمومى. الف- نرم‏افزارهاى اختصاصى برخى از نرم‏افزارها به علم تفسير قرآن اختصاص داشته، و براى اين رشته نيز توليد شده‏اند. در اين بخش از نوشتار به برخى از آنها اشاره مى‏كنيم. 1. جامع التفاسير اين لوح فشرده يكى از نرم‏افزارهاى اختصاصى و جالب در موضوع تفسير و علوم قرآن مى‏باشد كه فقط به موضوع تفسير و ترجمه اختصاص دارد و از حيث حجم منابع تفسيرى و ترجمه نيز قابل توجّه است. برخوردارى از 18 منبع ترجمه قرآن كريم از گونه‏هاى متفاوت آن، اعمّ از ترجمه‏هاى جديد و قديم با ادبيّات‏هاى متفاوت زمانى و زبانى، يكى از ويژگى‏هاى اين نرم‏افزار تفسيرى به شمار مى‏آيد كه در نرم افزارهاى قرآنى ديگر كمتر شاهد آن هستيم. از مزاياى ديگر نرم‏افزار جامع التفاسير، برخوردارى آن از 60 دوره منبع تفسيرى اعمّ از منابع قديم، جديد به زبان فارسى و عربى و يك تفسير به زبان انگليسى مى‏باشد كه مجموع حجم متن آن منابع، 573 مجلّد و 000/250 صفحه مى‏باشد اين مزيّت را نيز در كمترين برنامه‏هاى رايانه‏اى قرآنى مشاهده مى‏كنيم. همچنين، دارا بودن امكان صوت و نمايش قرآن، ترجمه و تفسير به صورت هم‏زمان و در يك صفحه نمايش با امكان انتخاب نمايش صفحه‏اى و آيه‏اى براى كاربر، قابليت نمايش ترجمه و تفسيرهاى متعدّد با رعايت انتخاب در يك صفحه، امكان مشاهده تفسير آيات بر اساس مطالب اختصاصى و عمومى، راهنمايى كاربر به ابتداى مطلب مورد نياز، و نيز امكان جستجوى لفظى، از مزاياى ديگر آن است. كاربر مى‏تواند هر ترجمه‏اى را كه مورد نظرش است برگزيند تا متن ترجمه آيه انتخابى در زير آن به نمايش گزارده شود، و سپس با گزينش تفسير مورد نظرش متن تفسير آيه انتخاب‏شده، بلافاصله در زير ترجمه براى او به نمايش گذاشته مىشود. چنانچه محقق مايل باشد چند ترجمه و يا چند تفسير دلخواه خويش را هم‏زمان ببيند و از آنها بهره ببرد، مى‏تواند همه آنها را انتخاب كند تا با رعايت اولويّت و ظرفيّت صفحه نمايش برايش به نمايش درآيد. در اين حالت است كه امكان مقايسه ترجمه‏ها و تفسير مختلف براى پژوهشگر فراهم مى‏آيد. اين نرم‏افزار با وجود قابليّت‏ها و امكانات فراوانى كه دارد، نواقص زيادى هم دارد كه موجب مشكلاتى خواهد شد. يكى از عمده‏ترين مشكلات آن كه در بعضى از نرم‏افزارهاى ديگر نيز وجود دارد، عدم امكان فيش‏بردارى و انتقال اطلاعات به خارج از برنامه و اجرا در برنامه‏هاى ديگر است؛ يعنى پژوهشگر فقط مى‏تواند متن اين منابع را در صفحه نمايشگر خود مشاهده كند و با چشم حسرت از عدم امكان انتقال از كناب آنها بگذرد؛ در حالى كه يكى از خواسته‏هاى مهمّ پژوهشگران امروزى با توجّه به توانايى‏هاى آنان در بهره بردارى از رايانه، امكان انتقال اطلاعات نرم‏افزارها به يادداشت است تا مجبور نشود براى استفاده از يك و يا چند صفحه اطلاعات، وقت بسيارى را براى حروف‏چينى و ثبت نمودن آن در فايل مورد نظر خود، صرف نمايد. ناقص بودن بسيارى از منابع و به روز نشدن اطّلاعات آن پس از حدود 10 سال، فقدان برخى از منابع مهمّ اهل سنّت، فقدان ابزارهاى جانبى پژوهش تفسيرى و قرآنى مانند: كتاب‏هاى لغت به ويژه مفردات راغب، كتاب‏هاى شاءن نزول و تاريخ، عدم امكان جستجوى موضوعى با توجّه با انتشار كتاب فرهنگ موضوعى تفاسير، عدم وجود حتّى يك منبع تفسير موضوعى، از ديگر معايب نرم‏افزار جامع التفاسير به شمار مى‏آيد. 2. نور الأنوار2 اين نرم‏افزار كه محصول تلاش پژوهشگران محترم مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى مى‏باشد، از جمله نرم‏افزارهاى اختصاصى در بخش قرآن و تفسير به شمار مى‏آيد كه مشتمل بر 9 عنوان تفسير اعمّ از تفاسير روايى و غير روائى مانند: الميزان عربى و فارسى، نمونه، عيّاشى، قمّى، تفسير الامام الامام العسكرى، شبّر، مجمع البيان، شواهد التنزيل، و 31 ترجمه قرآن كريم، پنج ترجمه به زبان فارسى، مانند ترجمه‏هاى: الهى قمشه‏اى، آية اللّه مكارم شيرازى، استاد فولادوند و معزّى، و دو ترجمه به زبان انگليسى، و شش ترجمه ديگر به زبان‏هاى: آلمانى، فرانسوى، اسپانيولى، تركى، ايتاليايى و مالايى است. اعلام شأن نزول‏هاى آيات و سوره‏هاى قرآن طبق حروف الفبا؛ نمايش متن كامل قرآن با صوت و قرائت قاريان معروف؛ مشاهده متن هر كدام از ترجمه، تفسير، فضيلت سوره و آيه، تفسير روايى، روايت مربوط به آيه و شانء نزول در زير آيه مورد نظر؛ تصاوير مختلف همراه با توضيح در باره برخى سوره‏هاى قرآن و شخصيت‏هاى قرآنى و برخى از اماكن مقدّسه؛ كتاب‏شناسى با شرح حال مختصرى از مؤلفان آنها و نيز قابليّت انتقال مطالب دلخواه به يادداشت از امكانات اين لوح فشرده به شمار مى‏رود. در نسخه جديد نورالأنوار، گزينه‏هايى چون: فضايل، تفسير روايى، روايت مرتبط و شأن نزول آيات به همراه امكان قرائت آيات در يك بخش به نام «پژوهش» ارائه شده كه تسهيلاتى را براى محققان فراهم نموده است. افزون شدن لغت‏نامه مجمع البحرين به اين نرم‏افزار كه خواست بيشتر كاربران بوده، از ديگر ويژگى‏هاى كارآمدى است، مسير پژوهش را هموار مى‏نمايد. اين برنامه، داراى دو محيط كاربرى است كه كاربر مى‏تواند مثلاً در يك محيط قرائت و ترجمه، در محيط ديگر تفسير و روايت مرتبط با آيات را مشاهده كند ضمن اينكه به راحتى مى‏توان از محيط اوّل به محيط دوّم راه پيدا كرد. تمام اين قابليت‏ها سبب شده كه نرم‏افزار مزبور به يك دانش‏نامه چند رسانه‏اى تبديل شود. امّا اندك بودن منابع اطّلاعاتى و فقدان متن بسيارى از منابع تفسيرى اعمّ از شيعه و اهل سنّت و همچنين عدم ارائـه بسيارى از ترجمه‏هاى معروف ومشهور، از نواقص نرم‏افزار مزبور است كه اميد مى‏رود در نسخه بعدى آن، برطرف شود. 3. مكتبة علوم القرآن و التفاسير اين نرم‏افزار توسط «شركة العريس للكمبيوتر» تهيّه شده است و شامل منابع قديمى از تفاسير اهل سنّت مى‏باشد. منابع و محتواى اين نرم‏افزار از سه بخش تشكيل يافته است: الف- تفاسير. ب- علوم القرآن و القرائات. ج- معاجم. در بخش تفاسير تعداد يازده عنوان از منابع تفسيرى اهل سنّت مانند: تفسير طبرى، تفسير الجلالين، تفسير النسفى، تفسير البيضاوى، تفسير ابن كثير، تفسير الثعالبى، تفسير القرطبى، الدر المنثور، تفسير البغوى، تفسير زادالمسير و تفسير الآلوسى را در خود جاى داده و آماده بهره بردارى است. در بخش علوم القرآن و القرائات، سه عنوان از عناوين مهمّ مانند: أسباب النزول، تأويل مشكل القرآن و المفردات فى غريب القرآن قابل دسترسى است. بخش معاجم نيز دو عنوان كتاب به نام لسان العرب و قاموس المحيط را عرضه نموده است. قابليّت‏هاى اين نرم‏افزار شامل: نمايش، ذخيره كردن، يادداشت، جستجو در سه بخش: جستجوى «آزاد»، «ابواب و فصول»، و «معاجم» و از همه مهم‏تر فيش بردارى و چاپ آزاد آن مى‏باشد. اين لوح فشرده از جمله برنامه‏هايى است كه با نصب نمودن آن در حافظه رايانه، ديگر كاربر نيازى به استفاده از لوح فشرده ندارد. فقدان منابع تفسيرى جديد اهل سنّت مانند: فى ظلال القرآن و تفسير المنار، اندك بودن منابع در بخش علوم قرآنى و عدم شمول آن بر كتبى چون الاتقان و البرهان، از نواقص اين نرم‏افزار است. 4. مكتبة التفسير و علوم القرآن اين نرم‏افزار، محصول تلاش علمى مركز «لأبحاث الحاسب الآلى» در كشور اردن مى‏باشد. و نسخه 1 اين برنامه در سال 1998 ميلادى و نسخه 5/1 آن در سال 1999 ميلادى برابر با 1419 هجرى قمرى توليد شده و اطلاعات خود را در چند بخش عرضه مى‏كند: 1 . تفاسير، با 23 دوره تفسير اهل سنّت، مانند: التبيان فى تفسير القرآن، تفسير البيضاوى، تفسير القرطبى، تفسير ابن كثير، تفسير الطبرى، الدرّ المنثور، دقائق التفاسير، تفسير الصنعانى، معانى القرآن، تفسير الثعالبى، تفسير الثورى، تفسير ابى السعود، تفسير مجاهد، تفسير الواحدى، تفسير البغوى، فتح القدير، زاد المسير، تفسير الجلالين، تفسير النسفى، روح المعانى، صحيح البخارى(الجزء الخاص فى التفسير)، سنن الترمذى(الجزء الخاص فى التفسير)، رسائل و فتاوى ابن تيميّه فى التفسير. 2. علوم القرآن، با 28 عنوان. 3. رساله‏هايى در باره علوم قرآن، با 18 عنوان. 4. تراجم المفسّرين با 6 عنوان، شامل طبقات المفسّرين و معرفة القرّاء الكبار. 5. المعاجم و الغريب، با 9 عنوان كتاب در باره لغت. جستجو به صورت عمومى و موضوعى، انتخاب و تعيين محدوده در دامنه جستجو به صورت انتخاب گروهى و يا موردى و نيز جستجوى كلمه، جزء كلمه و مفردات جدا از هم از امكانات اين برنامه است. ضمن اينكه جستجوى موضوعى در موضوعاتى همچون: ثواب القرآن، كيفيّة نزول الوحى و على كَم نزل القرآن قابل اجرا مى‏باشد. پس از جستجو در برنامه صفحه‏اى كامل گشوده مى‏شود كه به دو بخش بالا و پايين تقسيم شده است. در قسمت پايين، نشانى‏هاى مورد پژوهشى ثبت شده كه پس از هر كدام از آنها، متن مورد نظر در بالاى صفحه ظاهر مى‏شود. 5- بانك جامع اطّلاعات قرآنى اين نرم‏افزار محصول كار و تلاش دبيرخانه نمايشگاه قرآن كريم است كه اطّلاعات خود را در چند گزينه عرضه مى‏كند، مانند: كتاب‏هاى قرآنى، مقالات قرآنى مطبوعات كشور، پايان‏نامه‏هاى قرآنى، كتب قرآنى چاپ خارج، سازمان‏هاى و مراكز قرآنى و خادمان قرآن. در بخش كتاب‏هاى قرآنى، مجموعه‏اى از آثار قرآنى عرضه شده است كه بخش عمده آن شامل متن تفاسير شيعه و سنّى مى‏باشد، مانند: تفسير ابن عبّاس، تفسير قمّى، تفسير نسايى، تفسير حبرى، تفسير فرات كوفى، تفسير بغوى و تفسير ابن كثير و...و... . 6. نرم‏افزار «الآيات الوارده فى الأحاديث الشريفة» نرم‏افزار «الآيات الوارده فى الأحاديث الشريفة» كه محصول تلاش مركز كامپيوترى واحد تحقيقات اسلامى بنياد بعثت مى‏باشد، مرجعى مفيد براى شناسايى احاديث تفسير كننده آيات قرآن كريم است. اطلاعات اين برنامه از احاديث تفسيرى بيش از 200 اثر از مصادر اوّليه و از كتب غير تفسيرى شيعه و اهل سنّت استخراج گرديده است.دسترسى به تمامى احاديثى كه ذيل آيه‏اى خاص روايت شده، همراه جستجو در احاديث مرتبط با آيات و روايات تفسيرى يك كتاب مورد نظر، از قابليّت‏هاى كاربردى اين لوح فشرده محسوب مى‏شود. كاربر با دادن نام معصوم خاص مى‏تواند به مصادر و آيات تفسيرشده دسترسى پيدا كند. اين برنامه همچنين قابليّت اضافه و يا اصلاح نمودن نشانىهاى جديد احاديث را داراست. 7. نرم‏افزار مجمع البيان توليد و عرضه اين نرم‏افزار به همّت انتشارات فراهانى بر اساس متن ترجمه كتاب شريف مجمع البيان تاءليف مرحوم طبرسى انجام گرفته است و شامل متن كامل اين تفسير و چندين ترجمه با امكان جستجوى لفظى و موضوعى مى‏باشد. در اين نرم‏افزار، قابليت دسترسى به متن كامل قرآن، ترجمه‏هاى فارسى استاد فولادوند، استاد آيتى و ترجمه انگليسى يوسف على نيز وجود دارد. يكى ديگر از امكانات ويژه اين لوح فشرده دسترسى به ترجمه واژه‏هاى قرآنى در حين مطالعه آن مى‏باشد. ضمن اينكه هنگام كار با برنامه مى‏توان از صوت ترتيل قرآن نيز بهره‏مند شد. 8. فى ظلال القرآن نرم‏افزار مزبور در بردارنده كتاب تفسير فى ظلال القرآن اثر سيّد قطب، از جمله كتاب‏هاى تاءليفى قرن بيستم ميلادى است، و نسخه اوّل آن در سال 1998 ميلادى از سوى مركز «الابحاث الحاسب الآلى» تدوين گرديده است. امكانات اين نرم‏افزار عبارتاند از: مشتمل بودن بر صوت تمام آيات قرآن، تقسيم كردن تفسير فى ظلال به چندين درس، تخريج مجموعه احاديث موجود در تفسير فى ظلال، جستجوى سريع با يك كلمه و يا چند كلمه، و جستجوى صرفى با استفاده از جزء كلمه. 9. من هدى القرآن اين برنامه، مشتمل بر تفسير 18 جلدى آية اللّه سيّد محمد تقى مدرّسى يزدى با نام تفسير «من هدى القرآن» مى‏باشد كه نام نرم‏افزار را نيز از همان نام تفسير انتخاب نموده‏اند. اين نرم‏افزار با متن كامل قرآن همراه است و داراى سه بخش: عناوين موضوعى، الفاظ قرآن و فضل السور است كه در هر بخش از قابليّت جستجو برخوردار مى‏باشد. 10. روح و ريحان مجموعه 429 درس ار درس‏هاى تفسير آية اللّه جوادى آملى با امكانات جستجو در همه درس‏ها، به صورت نرم‏افزار فوق در يك لوح فشرده از سوى مؤسسه روزنامه فيضيه عرضه شده است. ب ـ نرم‏افزارهاى عمومى 1. معجم فقهى اين نرم‏افزار كه محصول تلاش مركز معجم فقهى حضرت آية اللّه گلپايگانى است، يكى از نرم‏افزارهاى علوم اسلامى است كه داراى حجم بسيار فراوانى از اطلاعات مى‏باشد و بيش از سه هزار جلد كتاب و منبع از منابع علوم اسلامى را در خود جاى داده است. اين برنامه كه در نوع خود از جهت حجم متون كم نظير است، اطلاعات خود را در 26 گروه عرضه مى‏نمايد كه دو گروه آن اختصاص به تفسير اهل سنّت و شيعه دارد، و در گروه تفاسير شيعه 26 عنوان تفسير عرضه شده است، مانند: الميزان، مجمع البيان، جوامع الجامع، تفسير القمّى، تفسير العيّاشى، تفسير بحارالانوار، املاء ما من¨ به الرحمن، نور الثقلين، تفسير صافى، تفسير الأصفى، تبيان، تفسير ابوحمزه ثمالى، تفسير الامام العسكرى(ع)، كنزالدقائق و تفسير فرات كوفى، و در گروه تفاسير اهل سنّت 28 عنوان از عناوين منابع تفسيرى قابل دسترسى مى‏باشد مانند: تفسير مجاهد، تفسير الثورى، تفسير القرطبى، تفسير الطبرى، معانى القرآن، زاد المسير، تفسير الجلالين، الدرّ المنثور، تفسير الثعالبى، فتح القدير، احكام القرآن و شواهد التنزيل. از ويژگى‏هاى اين نرم‏افزار امكان انتخاب گروهى از منابع اطّلاعاتى دارا بودن گزينه «مشابه» در بخش جستجو و قابليّت فيش‏بردارى از اطلاعات است به گونه‏اى است كه كاربر فقط مى‏تواند به مقدار پنج صفحه -پنج صفحه، اطلاعات را انتقال دهد، و اين كار موجب اتلاف وقت و خستگى پژوهشگر مى‏شود. مشكل دوّم، وجود اغلاط و اشتباهات فراوان در اطّلاعات آن مى‏باشد، كه حاكى از عدم دقّت كافى در دادن اطّلاعات به برنامه است. 2. جامع الأحاديث 5/2 نرم‏افزار مزبور يكى از بهترين نرم‏افزارهاى كاربردى در حوزه دين و علوم اسلامى به شمار مى‏رود و محصول تلاش مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى مى‏باشد و مجموعه اطلاعات آن مشتمل بر 718 عنوان كتاب از منابع معتبر و مهم اسلامى است. اهميت اين برنامه نه از جهت حجم اطّلاعات؛ بلكه از جهت نوع برنامه، كيفيّت عرضه اطّلاعات، قابليّت‏هاى مفيد برنامه و صحّت اطّلاعات داده شده، بسيار قابل توجّه و حائز اهمّيّت است و شايد بتوان آن را كم نظير دانست. مشتمل بودن «جامع الأحاديث» بر منابع گوناگون همچون: حديث، تفسير، لغت و تاريخ، قابليّت انتخاب به صورت‏هاى مختلف، انتقال اطلاعات بدون هيچ محدوديتى، امكانات پژوهشى همچون: حاشيه‏نويسى، نمايه زنى، علامت‏گذارى و امكان جستجوى پيشرفته و امكان تبديل اطّلاعات به برنامه‏هاى ديگر با استفاده از مبدّل برنامه (نور مبدّل) همه و همه از مزاياى نرم‏افزار مزبور به شمار مى‏آيد. يكى از ويژگى‏هاى ارزشمند نور 5/2، قابليت جستجوى احاديث مرتبط با آيه انتخابى و امكان تفسير آيات به وسيله روايات مى‏باشد. با كمك اين قابليت كاربر مى‏تواند كليه روايات و يا عباراتى كه به نحوى در كتب روائى شيعه پيرامون يك آيه به صورت تفسير يا توضيح آمده است را جستجو كند و بدين ترتيب بزرگ‏ترين مجموعه تفسير روائى شيعه دسترسى پيدا كند. از ميان 718 عنوان كتاب و منبع موجود در اين نرم‏افزار، 7 عنوان به موضوع تفسير و علوم قرآن اختصاص يافته است كه عبارت است از: تأويل الآيات، تفسير الإمام العسكرى(ع)، تفسير عيّاشى، تفسير القمّى، تفسير فرات كوفى، شواهد التنزيل و متشابه القرآن. اگر چه اين نرم‏افزار را نمى‏توان به طور مستقل يك نرم‏افزار تفسيرى به شمار آورد، اما در دستيابى به متن تفاسير روايى نقش مهمّى را ايفا مى‏كند و مجموعه‏اى نفيس از احاديث تفسيرى را در معرض استفاده محققان قرار مى‏دهد. 3. مكتبة الألفية للسنّة النبويّة نرم‏افزار مزبور نيز از جمله نرم‏افزار هايى عمومى در بخش تفسير به شمار مى‏آيد و نسخه سوم آن مشتمل بر 112 عنوان كتاب در 700 مجلّد از منابع اسلامى در زمينه تفسير، علوم قرآن، حديث، سيره و تاريخ مى‏باشد. و مى‏تواند براى دستيابى محقّقان قرآنى به برخى از منابع، بسيار مفيد واقع شود. برخى از اين كتب عبارت‏اند از: التاريخ الكبير، الأوسط، ثقات ابن حبان، المجروحين، تاريخ بغداد، تاريخ مدينة دمشق، لسان الميزان و سير أعلام النبلاء.

منبع : سایت سازمان دارالقران الکریم